Eropuit met Siem

De Maashorst heeft een oneindige hoeveelheid natuur te bieden, maar ieder stukje heeft een eigen bijzonder verhaal. Frank van Dorst, die als natuurgids en ranger dagenlang doorbrengt in het natuurgebied, is de uitgelezen persoon om deze unieke verhalen te vertellen. Daarom neemt hij ons mee voor een wandeling in De Schaijkse Bossen: een stukje Maashorst waar Frank al zijn hele leven komt.

Ondanks het druilerige herfstweer is het ten tijde van de wandeling vrij aangenaam in het bos. “Dat is het eigenlijk altijd wel”, vertelt Frank terwijl we over een van de vele slingerpaadjes van de Schaijkse Bossen wandelen. Paadjes waar je zonder gids vrij eenvoudig kunt verdwalen, maar niet in de aanwezigheid van Frank. Een wandeling met hem is een beetje alsof je jezelf in een film van David Attenborough begeeft. In een straf tempo wandelt hij zijn paadjes af, om zo nu en dan plotseling te stoppen. Dan wijst hij, scherp als hij is, naar een bijzonder natuurverschijnsel. “Kijk! De eerste paddenstoelen van de herfst komen al uit de grond”. Het is een van de vele zaken die Frank opvallen tijdens een wandeling door de natuur. “Het bos heeft zo veel te bieden, daar kun je meerdere boeken over schrijven.”

Schaijks hout in Limburg

Nog geen tweehonderd meter onderweg begint Frank met een bijzonder stuk geschiedenis over het bos dat grenst aan zijn woonplaats. Voor de negentiende eeuw was dit gebied namelijk geen bos, maar slechts woeste grond. “De reden dat dit bos is ontstaan, is de mijnbouw in Zuid-Limburg. Alle dennenbomen die hier staan zijn puur aangeplant om hout te winnen voor de mijnbouw. Toen de mijnbouw stopte, bleven de bomen logischerwijs staan.” Maar, waarom wordt er nu juist een dennenbos aangeplant en geen andere soort boom? “Dat heeft te maken met de structuur, kijk maar.” Terwijl we dichter naar een omgevallen boom trekken laat Frank zien dat de nerf van de boom een draaiende beweging maakt. “Ideaal voor mijnbouwers, die het hout gebruikten om hun gangen te stutten. Door die kurkentrekkerstructuur klappen de vezels uit elkaar zodra er te veel druk op het hout komt. Zo hadden ze in de mijn niet alleen een parkietje als waarschuwingsmiddel, maar ook het geluid van de krakende bomen uit Schaijk.”

Omdat de mijnbouw verdween bleven de dennenbomen in grote getalen staan. “Eigenlijk is dus alles wat hier in het bos ziet geholpen door de mens, ook al is het er absoluut niet aan af te zien.” Het prachtige bosgebied bestaat nog steeds voornamelijk uit dennenbomen, maar dankzij een ander helpend handje van de mens is er meer diversiteit ontstaan. Een niet te onderschatten factor volgens Frank. “Hoe meer verschillende planten, hoe meer insecten, hoe meer vogels, hoe meer roofdieren etc. Eigenlijk is de diversiteit van planten de sleutel voor een rijke natuur. Daarom is het zo belangrijk dat we de natuur zo nu en dan een handje helpen.”

Slimme planten

Hoe belangrijk het ook is, een handje helpen is niet altijd nodig. Tijdens de wandeling attendeert Frank ons op het feit dat planten “zelf slimmer zijn dan we denken”. Terwijl er voorzichtig wordt gelachen om de uitspraak begint de natuurgids zijn betoog. Hij wijst direct op de kiezels onder een eikenboom. “Die stenen, dat is typische maasgrond. Eeuwen geleden stroomde de Maas door dit gebied. Niet als een rivier, maar in talloze verschillende vertakkingen. Daarom bestaat de bodem hier nog steeds voor een groot deel uit maaszand.” Het maaszand is echter niet goed voor de eik die erop staat, want het maaszand laat te snel regen door.  “Al die eikels op de grond zijn het signaal dat de boom niet genoeg water krijgt. De boom voelt zelf aan dat het slecht met hem gaat, dus gaat hij extra voortplanten. Zo blijft zijn soort bestaan, en dat is precies wat ik bedoel met slimme planten.”

Tussen zijn geweldige betoog passeren we een hulststruik met rode bessen. Hoewel Frank midden in zijn verhaal was over de eik, durf ik toch te vragen naar de rode besjes. Als kind mocht ik deze absoluut niet opeten, maar was dat wel helemaal terecht? “Ja, die besjes zijn echt giftig. Puur omdat vogels en andere dieren er dan vanaf blijven. Maar dat is nog niet eens het slimste van deze plant, kijk maar naar de bladeren.” Terwijl we de hulsstruik naderen pakt Frank een van de takken beet. “Kijk, hier zitten scherpe puntjes op de bladeren, maar als we wat hoger kijken zitten die niet.  De reden? Dat is omdat de ree bovenin de plant nooit bij de besjes kan, dan is het afschrikken met scherpe blaadjes dus niet nodig. Deze plant denkt dus ook zelf na.”

Het ontdekken van slimme planten is slechts een fractie uit de wandeling met Frank, die vrijwillig als natuurgids voor het IVN werkt. Frank wist me keer op keer te verrassen met de interessante geschiedenis en de magische ontdekkingstocht die de natuur te bieden heeft. Het is onvoorstelbaar hoe laag de drempel is om zelf nieuwe dingen te ontdekken in de natuur. “Je kunt hier alles zelf ontdekken, dat is wat De Maashorst zo fantastisch maakt.”